Kun je een onderwerp als sociale veiligheid in een ongedwongen sfeer met elkaar bespreken én er concrete acties aan verbinden? Het project ‘Sociale Veiligheid door de OR’ bewijst van wel. Projectleider Enrico Viscione vertelt: ‘We wilden graag speciaal voor ondernemingsraden (OR’s) een project organiseren rondom dit onderwerp, maar dan wel op een prettige en ontspannen manier. Dat is gelukt.’
Het idee voor dit project ontstond naar aanleiding van een eerder project van A+O fonds Rijk waarbij Enrico betrokken was, namelijk het project Loyale Tegenspraak. Hierbij stond de vraag centraal hoe de oprechte stem van rijksambtenaren gemakkelijker geuit en beter gehoord kan worden. Enrico: ‘Dit heeft natuurlijk alles te maken met sociale veiligheid op de werkvloer. Leden van ondernemingsraden zijn daarbij vaak een belangrijke schakel tussen bestuurders en medewerkers. Zij signaleren knelpunten en kunnen het bewustzijn wat betreft sociale veiligheid vergroten. Wij merkten dat juist deze doelgroep behoefte heeft aan ondersteuning bij het ontwikkelen van eigenaarschap op dit thema. Dit was de aanleiding voor het project ‘Sociale Veiligheid door de OR’ gericht op ondernemingsraden.’
Samenwerking, actieve participatie en draagvlak creëren
Voor dit project koos Enrico voor Large Scale Interventie (LSI) als methode. Hij legt uit: ‘Deze methode is gericht op samenwerking, actieve participatie en het creëren van een zo groot mogelijk draagvlak. Het gaat om het grotere geheel en de rol die elke belanghebbende daarin heeft. Door OR’s een op maat gemaakte LSI aan te bieden, kunnen zij op een laagdrempelige manier met begeleiding een grote stap zetten richting een sociaal veilig werkklimaat.’ Bij dit project bestond de LSI uit drie onderdelen:
- een pubquiz waarbij teams bestaande uit een OR-lid als captain en drie tot vier collega’s uit de organisatie vragen beantwoorden rondom het thema sociale veiligheid;
- een werksessie waarbij de OR aan de slag gaat met de uitkomsten van de pubquiz;
- een miniconferentie met inspirerende sprekers en de mogelijkheid voor de deelnemende OR’s om inzichten en ideeën uit te wisselen.
Deel een van dit project nam een klein jaar in beslag, van begin 2024 tot begin 2025. Enrico was de projectleider. ‘Het was het een leuke ervaring om op een faciliterende en ondersteunende manier met het thema sociale veiligheid bezig te zijn en de reacties van de deelnemende OR’s waren positief. Ik kijk dan ook uit naar deel twee.’
Een speelse en luchtige aanpak
Een van de ondernemingsraden die hebben deelgenomen, was de ondernemingsraad van de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (NVWA), in samenwerking met de departementale ondernemingsraad (DOR) van het Ministerie van Landbouw, Visserij, Voedselzekerheid en Natuur (LVVN). Marije Eekels is vicevoorzitter van de DOR LVVN. Over haar deelname aan het project vertelt zij: ‘Vooral de speelse en luchtige aanpak sprak mij aan. Sociale veiligheid is vaak een beladen onderwerp, daarom is het fijn om er eens op een andere manier mee bezig te zijn. De pubquiz vond plaats op een mooie locatie in het centrum van Utrecht waar een gezellige sfeer heerste, inclusief lekkere borrelhapjes. De vragen die tijdens de quiz gesteld werden, waren kennisvragen en open vragen waarbij we ontspannen met elkaar konden sparren over de juiste antwoorden.’
Hoewel de meeste collega’s enthousiast reageerden op het project, bleek het niet zo makkelijk om voldoende medewerkers te vinden die daadwerkelijk wilden deelnemen aan de pubquiz. Marije: ‘Iedereen heeft een mening over sociale veiligheid, maar als je vraagt een actieve bijdrage te leveren, dan haken velen toch af. In het overtuigen van medewerkers ging dus tijd en energie zitten. Vanuit de OR hebben we een diverse groep medewerkers uitgenodigd voor een zo representatief mogelijk beeld. Denk aan mensen die direct of indirect te maken hebben gehad met sociaal onveilig gedrag en medewerkers die er helemaal blanco in stonden. Uiteindelijk zijn een kleine twintig medewerkers op deze uitnodiging ingegaan.’ Enrico: ‘Het ideale aantal deelnemers is vierentwintig. Dat is praktisch gezien een fijn aantal en het levert voldoende input op voor het vervolg van het project.’
Sociale veiligheid als cultuurvraagstuk
‘Enige tijd na de pubquiz hebben we met het team en de projectbegeleiders de resultaten besproken tijdens een werksessie’, vertelt Marije. ‘Dit heeft geleid tot concrete afspraken en vervolgacties. De belangrijkste conclusie was dat sociale veiligheid voor ons begint bij empathie en communicatie. Door zelf het goede voorbeeld te geven, verspreidt sociaal veilig gedrag zich als een olievlek binnen de rest van de organisatie.’ Enrico vult aan: ‘Voor de meeste OR’s is sociale veiligheid een cultuurvraagstuk. Qua structuur is het vaak wel goed geregeld. Het gaat vooral over hoe je met elkaar omgaat. Daar horen zaken bij als open communiceren, geïnteresseerd zijn in de ander en luisteren zonder oordeel. Het is belangrijk dat op die manier veilig gedrag gemeengoed wordt binnen de cultuur van een organisatie. Dit is een gedeelde verantwoordelijkheid van werkgever, OR en werknemer.’
Het project werd afgesloten met een gezamenlijke bijeenkomst van alle deelnemende OR’s, wederom op een inspirerende en centraal gelegen locatie. Enrico: ‘OR-leden brengen vaak veel tijd door met vergaderen in saaie kantoorruimtes. Dan is het prettig om eens in een andere setting en in een ongedwongen sfeer met elkaar te praten en ideeën uit te wisselen. Daarnaast vertelde de voorzitter van het A+O fonds Rijk over het belang van sociale veiligheid en de voorzieningen die in de cao Rijk zijn vastgelegd. Schrijver, spreker en onderzoeker Hans van der Loo verzorgde een lezing.’ Marije: ‘Ondanks het serieuze onderwerp was het een leuke bijeenkomst waarbij we veel gelachen hebben samen.’
Sta open voor de ervaring
Het tweede deel van het project start binnenkort. Daarover zegt Enrico: ‘We starten in het najaar van 2025 en we hebben deze keer ruimte voor tien OR’s en vijf teams binnen de Rijksoverheid. Mede dankzij het succes van het eerste deel, lopen de aanmeldingen goed. Wil je nog meedoen? Wees er dan snel bij! De opbouw is gelijk gebleven. Wel hebben we de quizvragen aangescherpt en het proces eromheen nog beter gestroomlijnd. Ik hoop dat we ook nu weer meerdere OR’s en teams kunnen laten ervaren hoe belangrijk het is om een open gesprek te voeren over sociale veiligheid en hier niet mee te wachten totdat er iets aan de hand is.’
Marije: ‘Ik wil Enrico en de andere projectbegeleiders een groot compliment geven over de manier waarop ze dit gefaciliteerd hebben. Vanaf het eerste intakegesprek tot de afsluitende bijeenkomst, waren de begeleiding en de sfeer goed. Ik heb er veel aan gehad. Ook heb ik het gevoel dat we het echt samen hebben gedaan, als team en met de andere OR’s. Mijn tip voor teams of raden die meedoen aan het tweede deel: sta open voor de ervaring en doe actief mee. Zo haal je er het meeste uit voor jezelf, voor je OR en voor de rest van de organisatie.’
Wil je meer weten over dit project of je nog aanmelden voor deel twee dit najaar? Kijk dan op Maak werk van sociale veiligheid op de werkvloer of mail naar info@socialeveiligheid-or.nl