Als ambtenaar is het belangrijk te investeren in kennis en zo je vakmanschap te versterken. Het is ook belangrijk om voor jezelf te bedenken wat ambtelijk vakmanschap eigenlijk inhoudt en hoe je een goede ambtenaar kunt zijn. Sta jij weleens stil bij de vraag: ‘Waar zijn we hier mee bezig?’ Voel jij de ruimte om over deze vraag een open gesprek te voeren met je collega’s? Door met elkaar in gesprek te gaan, kunnen we elkaar verrijken en betere ambtenaren of bestuurders worden.
De vakbond CMHF en de Stichting Beroepseer hebben zich de afgelopen jaren met steun van het A+O Fonds Rijk ingezet voor (versterking van) het ambtelijk vakmanschap. Uit onze recente enquête komt naar voren dat een meerderheid van de ambtenaren voldoende professionele ruimte ervaart. Toch geeft 15-20 % aan beperkingen in die professionele ruimte te ervaren. Ook is er behoefte aan meer maatwerk binnen kaders van de uitvoering. Daarom is het essentieel dat we als organisatie blijven werken aan ambtelijk vakmanschap. Waaruit bestaat ambtelijk vakmanschap volgens mij?
Bijdragen aan de samenleving
Samen leven vraagt om afspraken, spelregels en respect. Niet om korte lontjes. Om in ons land alles in goede banen te leiden, is er bestuur, beleid, uitvoering, toezicht en inspectie nodig. Burgers willen vertrouwen hebben in hun overheid. Jouw bijdrage als ambtenaar is daarbij onmisbaar!
Sociale rechtvaardigheid
Alles zullen we eerlijk delen. Of ik toch een beetje meer dan jij? Het lijkt erop dat door corona de verschillen tussen bevolkingsgroepen groter zijn geworden. Kun jij bijdragen aan nieuw beleid en aan uitvoering gericht op een nieuwe toekomst?
Integriteit en verantwoordelijkheid
Het lijkt soms alsof de ambtenaar er is voor de politiek. Maar is dat wel zo? Of is de ambtenaar er voor het algemeen belang van burgers in Nederland en voor een rechtvaardige uitvoering, inspectie en toezicht? Integriteit en verantwoordelijkheid zijn belangrijke eigenschappen voor een ambtenaar. Dat vraagt om een positie waarin je als ambtenaar wordt gehoord en waarbij jouw inzichten gewaardeerd worden. Je zou betrokken moeten worden bij de communicatie met bewindslieden en bij de adviezen die aan hen worden uitgebracht. Zonder dat daarbij wordt gezegd: ‘Dat wil de minister niet horen.’ Want waarom zou dat zo zijn? Als er een probleem ontstaat, is het juist zaak om met rechte rug en in openheid de gevolgen en knelpunten aan bewindspersonen te kunnen melden.
Kennis, inzicht en rechtsstatelijk besef
Inhoudelijke kennis en vakdeskundigheid zijn samen met strategisch inzicht onmisbaar voor een goed functionerend overheid en rechtsstaat. Elke ambtenaar draagt hier op zijn eigen manier aan bij. Kennis, inzicht en rechtsstatelijk besef bij ambtenaren zijn randvoorwaarden voor het goed functioneren van de overheid en de democratie. Dat betekent ook dat een ambtenaar de ruimte moet hebben om te handelen naar zijn of haar kennis en inzicht. Hoe kunnen we van burgers verwachten dat zij zich aan de wet houden als ambtenaren dit in hun werk niet kunnen of mogen doen? Waar is de rechte rug of de integere overheid gebleven?
Transparantie en geloofwaardigheid
Als burger, maar ook als ambtenaar, wil je kunnen vertrouwen op de overheid. Dat vraagt om een overheid die transparant en geloofwaardig is. Dat betekent: doen wat je belooft en uitleggen waarom je bepaalde keuzes maakt of waarom iets misschien langer duurt. Om open te kunnen zijn, hebben ambtenaren een veilige werkomgeving nodig waarin ze vrij zijn om fouten te maken. Bestuurslid Marjolijn Grijns heeft in haar blog mooi beschreven hoe je een veilige werkomgeving creëert.
Uitdagingen voor het Rijk
Wat kan de Rijksorganisatie doen om ambtelijk vakmanschap te ondersteunen? Ik noem enkele uitdagingen.
Ga aan de slag met signalen
Collega’s hebben de afgelopen jaren verschillende signalen afgegeven over te verwachten knelpunten. Zoals: politieke doelen behalen en scoren, lijken soms belangrijker te zijn dan rechtvaardig beleid maken en uitvoeren. En er is te weinig tijd en aandacht voor goede inhoudelijke analyses en daaraan gekoppelde adequate oplossingen voor burgers en samenleving. Er is dus weer meer professionele ruimte nodig om de vakkennis en het inzicht van ambtenaren tot hun recht te laten komen.
Groter denken, kleiner doen
Herman Tjeenk Willink, minister van Staat en voormalig vicevoorzitter van de Raad van State, gaf in zijn boek ‘Groter denken, kleiner doen’ al in 2018 invulling aan zijn bezorgdheid en optimisme. Hij stelt: ‘[…] ons enig overgebleven gemeenschappelijk fundament […] Versterking van de democratische rechtsorde is nodig om een open samenleving te blijven en gezamenlijk grote problemen aan te pakken.’ In 2021 ligt er een nog grotere oproep om als ambtenaar bij te dragen onze democratische rechtsorde. Er is inzet nodig om ruimte te bieden aan vele vormen van diversiteit en respectvol met elkaar te werken aan een betere toekomst.
Versterk de trias politica
Het systeem van de drie machten verdient het om beter in zijn kracht gezet te worden. Zorg voor:
- Een parlement dat zich bewust is van zijn wetgevende macht en zich niet verschuilt achter het kabinet.
- Een uitvoerende macht die ervoor zorgt dat ambtenaren met vakkennis, zicht op resultaat, waardering en goede instrumenten hun werk met plezier kunnen doen. Met meer aandacht voor uitvoering en gevolgen voor burgers. Met ambtenaren die werken vanuit een analytisch inhoudelijk kader, met oog voor het algemeen belang.
- Een rechterlijke macht die zonder inmenging en met expertise tot zijn uitspraken kan komen.
A+O fonds Rijk draagt bij aan open gesprek
Het A+O fonds Rijk draagt op diverse manieren bij aan ambtelijk vakmanschap en een open gesprek. Zo biedt de stimuleringsregeling Samen voor ontwikkeling mogelijkheden voor een kleinschalig eigen project. Ook kun je een loopbaanadvies vragen of gebruik maken van de scholingsregeling Blik vooruit. Andere mogelijkheden zijn: bijdragen of deelnemen aan projecten die gericht zijn op duurzame inzetbaarheid, diversiteit of sociale veiligheid. Het fonds is er voor jou om je te helpen je weg te vinden als ambtenaar. Waar je ook werkt. Zodat jij jouw meerwaarde kunt laten zien en datgene kunt doen waar je blij van wordt.
Ik wens je toe dat je ruimte vindt om na te denken over je eigen denkraam en hier geregeld met je collega’s over in gesprek te gaan. Niet om te oordelen, maar om te luisteren, en te leren van elkaar. Veel succes in je loopbaan als ambtenaar!
Aleid Ringelberg
Bestuurslid A+O fonds Rijk, voorzitter CMHF Functionarissen Overheid
