Vries Kool: ‘Een prettig personeelstekort’

In de wereld van personeel en organisatie gaat het momenteel maar over één ding: krapte op de arbeidsmarkt. Onvoldoende beveiligers op Schiphol, te weinig handen aan het bed, treinuitval door gebrek aan conducteurs, tekortschietende bediening en dichte keukens in de horeca. Zelfs het Sinterklaasjournaal stond in december in het teken van het Pietentekort. De Hoofdpiet spande steeds creatiever het paard achter de wagen om tevergeefs te proberen om alle problemen (geen Rijmpiet, geen Kookpiet, geen Paardenpiet) op steeds ineffectievere wijze het hoofd te bieden.

Ook in de echte wereld breken werkgevers zich hierover het hoofd. Vaak lijken ze meer op de Hoofdpiet dan ze zichzelf willen toegeven. De neiging is om alles in te zetten op onconventionele manieren om snel meer personeel binnen te roeien, van aanbrengpremies tot wasstraten en van focus op vergeten groepen op de arbeidsmarkt tot spectaculaire arbeidsvoorwaarden. Maar zoals iedereen weet: uit een bijna leeggeviste oceaan krijg je nooit een mooie, grote vangst. En bovendien werkt meer dan 95 procent van de mensen die in 2023 bij je werkt er nu al! Laten we dus vooral kijken hoe we die collega’s op een goede en innovatieve manier voor de Rijksoverheid kunnen behouden.

Welke projecten gaan voor?

Maar: vele wegen leiden naar Rome. Zoals een manager van een geplaagde overheidsorganisatie laatst verzuchtte: ‘als wij het ziekteverzuim halveren zijn al mijn personeelstekorten in één klap opgelost’. In de ICT-sector van het Rijk komt op ruim dertig procent van de vacatures geen enkele reactie (nul, nada) binnen en op nog eens ruim dertig procent maximaal één of twee reacties. Daar dringt steeds meer het besef door: we moeten de projecten doen met de mensen die we hebben. Het gaat niet langer over een tekort aan mensen, maar over hoeveel projecten je redelijkerwijs en op een gezonde manier met de beschikbare mensen tot een goed einde kunt brengen. Dat betekent dat er de komende jaren best veel projecten zullen worden uitgesteld of helemaal worden geannuleerd. Is dat erg? Wat écht belangrijk is wordt zo een steeds urgentere kwestie.

Daarnaast vergt het ook grenzeloos denken binnen de overheid: zijn mijn ICT-ers niet elders harder nodig? Deze vraagstukken spelen natuurlijk niet alleen bij ICT, maar breed bij de overheid als geheel. De discussie zal de komende tijd worden of we misschien maar een tijdje wat minder beleid moeten maken. Misschien moeten we even wat minder concentreren op controle en verantwoording, en wat minder op coaching of interne afstemming. Zo kan er wat meer ruimte ontstaan voor de aanpak van acute vraagstukken die urgent zijn voor burgers en bedrijven. Dat maakt het werk bij de overheid betekenisvoller en leuker, want iedereen wil werk doen dat er echt toe doet.

Veilige en inclusieve werkcultuur

Een andere dimensie is dat personeelstekorten werkgevers uitdagen meer aandacht te besteden aan hun mensen. Wat maakt je als werkgever aantrekkelijk, waarom zouden mensen bij je willen (blijven) werken en wat hebben ze nodig om hun werk goed te kunnen doen? Dat begint bij een veilige en inclusieve werkcultuur, waarin je gezien wordt, je jezelf mag zijn, ruimte bestaat voor verschillende meningen en niemand wordt uitgesloten of gepest. De kranten staan al geruime tijd vol van voorbeelden hoe het niet moet. Een groot verloop van het personeel is altijd één van de belangrijkste symptomen. Dat een werkcultuur veilig en inclusief moet zijn vindt bijna iedereen, maar hoe je daar met elkaar voor zorgt is voor veel mensen nog ingewikkeld.

Leven in 2022 was sowieso niet eenvoudig, gezien de sterke toename van ziekteverzuim en psychosociale klachten. Veel daarbij is persoonlijk en speelt zich af buiten de werksfeer, maar toch: hoe dragen we eraan bij dat mensen vitaal zijn en goed in hun vel zitten? En hoe kunnen we ze bijvoorbeeld helpen als ze door de gure maatschappelijke omstandigheden in de schulden zijn geraakt?

Talenten en kwaliteiten ontwikkelen

Op weer een heel ander vlak: hoe bieden we collega’s optimale mogelijkheden om hun talenten tot bloei te laten komen en het maximale uit hun kwaliteiten te halen? Als werkgever wil je talent niet onbenut laten en als werknemer is het fijn als je groeit en je ontwikkelt in je werk. Een tweesnijdend zwaard dat in veel organisaties nog onderbenut blijft.

Het mooie van het A+O fonds Rijk is dat het over middelen beschikt om op al deze terreinen innovaties financieel te ondersteunen en experimenteerruimte te bieden. Voor mensen binnen het Rijk met goede ideeën: maak (ook) in 2023 gebruik van de mogelijkheden die het fonds kan bieden. In de praktijk gebeurt dat al, bij initiatieven als Summerschool tot verdwijn- en verschijnbanen en van Platform Vitaliteit tot 21st century skills.

Voor nu wens ik iedereen een gelukkig 2023 en voor de werkgevers onder u, een prettig personeelstekort!

Vries Kool
Bestuurslid A+O fonds Rijk
Hoofd afdeling Personeelsbeleid Rijk,  ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties