Samenwerken met collega’s die jonger of juist ouder zijn dan jijzelf: dat biedt kansen, maar ook uitdagingen. In de Penitentiaire Inrichting (PI) in Ter Apel zijn er momenteel vijf generaties op de werkvloer, van babyboomer tot generatie Z. Met het educatieve en interactieve theaterprogramma de Grote Generatieshow werd de kracht van elke generatie op een levendige manier verkend. Hoe ging dat?
Pokémon en Ramses Shaffy
De verbinding en samenwerking tussen de diverse collega’s van de PI verdiende aandacht, bleek uit een recent medewerkerstevredenheidsonderzoek. Om daaraan te werken, verzamelden zich op 12 december 2024 200 medewerkers in de gymzaal van de PI. De Grote Generatieshow is een training in de vorm van een theaterprogramma, waarin vijf acteurs de verschillende generaties vertegenwoordigen. Het programma was interactief en betrok de deelnemers in de zaal bij het verloop van de voorstelling, door kennis en ervaringen direct toe te passen. Dat begon bijvoorbeeld met een quiz, waarin het publiek mee speelde. Er werden muziekfragmenten gedraaid en citaten ten gehore gebracht. De zaal mocht antwoorden: waar was het van afkomstig? Ze hoorden het intronummer van Pokémon, een lied van Rames Shaffy en een quote van Neil Armstrong. Voor steeds een andere generatie kwam het antwoord het makkelijkst en snelst.
Een tikkeltje chaos
Even later werd een scène gespeeld, waarin een jonge starter op de arbeidsmarkt een sollicitatiegesprek had. De sollicitatiecommissie bestond uit oudere werknemers, wat een groot contrast opleverde in houding en uitgangspunten. De jonge kandidaat vond dat nieuwe ideeën geen kans kregen van een oudere generatie. Ze kreeg te horen: ‘Dat hebben we al eens geprobeerd. Zo hebben we het al eens gedaan. Dat werkte in het verleden ook niet.’ Frisse moed, enthousiasme en een tikkeltje chaos botste met kalmte, gerichte vragen en een strakke procedure. Op dit moment mocht de zaal meedenken: hoe kon de sollicitatiecommissie dit gesprek beter voeren? Met behulp van de tips uit het publiek werd de scene opnieuw gespeeld, met een heel andere uitkomst.
Zo wisselde het gezelschap het geven van informatie af met interactie met de zaal en het spelen van scenes waarin zij voorbeelden schetsten. Daarbij waren ook conflictsituaties, waarin zij voorbeelden gaven van wat medewerkers van verschillende generaties voelen en nodig hebben.
De eigen tijdgeest
Ongeveer iedere 15 jaar spreekt men van een nieuwe generatie. Deze mensen groeien op in hun eigen tijdgeest, met een opvoeding en referentiekader dat daarbij hoort. Tachtig procent van mensen herkent zich in de kenmerken van de eigen generatie. Daarnaast is er tien procent dat zich meer identificeert met een generatie eerder of later, én tien procent dat zich bij geen enkele generatie vindt horen.
Een overzicht van de generaties die zich nu op de werkvloer bevinden:
- De protestgeneratie (ook wel babyboomers), geboren tussen 1945 en 1955.
De naoorlogse generatie heeft zijn positie verkregen door te protesteren tegen streng gezag, te democratiseren en te vergaderen. Onder andere de oprichting van de Ondernemingsraad hebben we daaraan te danken. - Generatie X (ook wel de verloren generatie), geboren tussen 1955 en 1969.
Deze generatie wordt omschreven als minder zichtbaar, met een niet lullen maar poetsen mentaliteit. Leiderschap vindt meer op de achtergrond plaatsen gaat uit van verbinden, gewoon doen, inclusiviteit en bescheidenheid. - De pragmatische generatie, geboren tussen 1970 en 1984.
Dit is de huidige generatie van leidinggevenden. Begrippen die genoemd worden als het over hen gaat zijn efficiëntie, snel schakelen en zo snel mogelijk carrière maken. Vanuit die houding hebben ze voor versnelling in besluitvormingsprocessen gezorgd. - Generatie Y (ook wel millenials), geboren tussen 1985 en 1999.
Persoonlijke ontwikkeling is voor deze generatie belangrijk, maar impact maken ook. Ze willen onderscheid maken, zijn open en informeel én plezier is onmisbaar. - Generatie Z, geboren tussen 2000 en 2014.
In deze generatie zijn de moeders voor het eerst gemiddeld hoger opgeleid dan de vaders, dat heeft tot zelfbewuste dochters geleid. Het is ook wel de ‘waarom’-generatie. Deze jonge mensen kennen geen wereld zonder internet en smartphone en zijn daarom vanzelfsprekende digital natives.
Schuren, geven en nemen
Iedere generatie heeft dus zijn eigen kracht, maar de verschillen tussen de generaties kunnen soms schuren. De acteurs vroegen mensen in de zaal naar hun ervaringen daarmee. Naar voren kwam dat de jonge generaties er een informele houding op na houden. Ze praten snel over meer gevoelige onderwerpen en spreken anderen direct aan met je en jij. Daar zijn de ouderen vaak niet aan gewend, zij kunnen het als onbeleefd ervaren. Ook zijn de jongeren minder loyaal aan een werkgever, en wisselen sneller van baan. Over de oudere generaties werd gezegd dat ze minder snel beslissingen nemen en ook meer tijd nodig hebben om zich nieuwe systemen eigen te maken. Zulke manieren van samenleven in een organisatie kun je sociale processen noemen. Als die niet passen bij alle generaties die ergens werken, kan dat ervoor zorgen dat mensen zich niet op hun plek voelen en energie en motivatie verliezen. Het is daarom van belang op tijd te signaleren dat zo’n proces aan een update toe is. Samen met de deelnemers in de zaal maakten de acteurs een inventarisatie van energievreters. Besluiteloosheid en veelvuldig vergaderen bleken boosdoeners te zijn. Maar gelukkig stonden daar ook energiegevers tegenover, zoals enthousiasme en goede samenwerking.
Openstaan voor elkaar
Tot slot gaven de acteurs een aantal adviezen aan de aanwezigen. Wat kun je nu doen om de eigenheid en kracht van iedere generatie te gebruiken? Ze raadden aan om met de frisheid van de jonge generatie voorzichtig om te springen. Ook is het slim om samen op zoek te gaan en te blijven naar de energiegevers- en vreters, om die aan te kunnen pakken. En, misschien wel het meest belangrijke punt van een Grote Generatieshow: de verschillen tussen generaties zijn belangrijk en waardevol. De deelnemers in de zaal vonden het programma herkenbaar, het hielp hen te reflecteren op dingen waar ze niet dagelijks bij stilstonden. Een mooie conclusie: als de verschillende generaties voor elkaar openstaan, kunnen ze veel van elkaar leren.
Subsidie van A+O fonds Rijk
De voorstelling werd mogelijk gemaakt met de subsidie Samen voor ontwikkeling van het A+O fonds Rijk. Via de regeling kun je tot 5000 euro aanvragen voor een vernieuwend initiatief dat jouw werk, team of organisatie ten goede komt. Ook subsidie aanvragen? Zie de Stimuleringsregeling Samen voor ontwikkeling voor meer informatie.