Een inspirerende middag over werk, invloed en keuzevrijheid
Op dinsdag 3 december 2024 vond bij het FNV kantoor in Utrecht de Dag van de Autonomie plaats, een initiatief van het A+O fonds Rijk. Ruim 40 Rijksmedewerkers kwamen samen om het thema autonomie op het werk te onderzoeken en te ervaren. Het was dé middag om na te denken over hoe autonoom je bent in je werk, en wat het eigenlijk betekent voor je werkplezier, motivatie en ontwikkeling. Bij inloop werd men hartelijk ontvangen en direct aan het denken gezet met vragen als: Hoe autonoom ben jij op dit moment? Welk cijfer geef je? En welk cijfer hoop je straks na het einde van deze dag te kunnen geven?
De dag werd geopend door host Erik Everink, van Salsaparilla, en Yntse Koenen, voorzitter van het A+O fonds Rijk en bestuurder bij FNV. In zijn welkomstwoord benadrukte Yntse het belang van autonomie op de werkvloer en hoe dit niet alleen bijdraagt aan effectiviteit, maar ook aan werkplezier en ontwikkeling.
”In de professionele ruimte is autonomie uitermate belangrijk. Natuurlijk moet het binnen kaders passen, maar je moet wel mee kunnen praten over hoe je werk uitvoert. Praat erover met je leidinggevende! Misschien heb je wel hele waardevolle ideeën waar iedereen wat aan heeft. Hoe richt je je taken in bijvoorbeeld, en hoe pak je het aan? Mensen zijn heel goed in staat om in overleg te bepalen hoe ze effectief samen kunnen werken. Ik zou mensen vooral mee willen geven om na te denken over hun autonomie op het werk en hun mogelijkheden te onderzoeken.”
Yntse Koenen
Het programma zat boordevol activiteiten, zoals een boeiende lezing van Frank Pot, een dilemmakamer, de autonomietool, een museum, DJ Autonomic, een kaartspel over autonomie en een interactieve voorstelling. De gemotiveerde en open sfeer zorgde ervoor dat iedereen actief deelnam en met enthousiasme de dag beleefde.
Leren en autonomie ervaren
Frank Pot, Emeritus hoogleraar Sociale Innovatie Radboud Universiteit Nijmegen, gaf een lezing waarin hij autonomie in een wetenschappelijk kader zette en de invloed van autonomie op werkprestaties onder de loep nam. Hij gaf onder andere inzichten over hoe meer zeggenschap over werktaken de creativiteit en betrokkenheid van werknemers vergroot, maar ook waarom het belangrijk is voor de gezondheid van werknemers.
“Als je autonomie hebt in je werk, dan kun je je vakmanschap kwijt. Heb je dat niet, dan moet je je houden aan de strakke voorwaarden van hoe je iets moet doen. Je vakmanschap benutten, dat geeft plezier en daarmee kun je je ook verder ontwikkelen. Laat de organisatiestructuur dat niet toe, dan moet je op organisatieniveau die structuur aanpakken om werknemers en leidinggevenden meer autonomie te geven. Vakbonden kunnen daarbij helpen.“
Frank Pot
Na de lezing kozen deelnemers autonoom welke activiteiten zij gingen ontdekken. De deelnemende Rijksmedewerkers konden op eigen tempo het museum voor autonomie ontdekken, de nieuwe autonomietool uitproberen, en deelnemen aan het kaartspel over autonomie. Wat opviel bij het kaartspel? Bijna iedereen vond de boswachter het meest autonoom!
De mix van leren, ervaren en reflecteren gaf de dag een dynamisch karakter, waarbij de deelnemers ook ruimte hadden om op hun eigen manier aan de slag te gaan met het thema autonomie. Wat wil je bijvoorbeeld anders doen of achter je laten op het gebied van autonomie? Dat kon je achterlaten in het museum. “Het zet me echt aan het denken over hoe ik zelf autonomie ervaar in mijn werk,” aldus een van de deelnemers.
In de autonomietool leer je om in gesprek te gaan over de autonomie die jij voelt op de werkvloer. Zo komen thema’s aan bod als flexibele werktijden en thuiswerken, maar ook het belang van samenwerken en het recht om onbereikbaar te zijn. Autonomie is een breed begrip dat veel omvat. De tool brengt dit in kaart aan de hand van de “5 W’s”: Werkinhoud, Werkproces, Werktijden, Werkplek en Werkomstandigheden. Wil je ook zelf aan de slag met autonomie? Ontdek de autonomietool.
Ook de dilemmakamer wist de aanwezigen te prikkelen tot nadenken. Hier kregen de deelnemers een koptelefoon en luisterden ze naar verhalen met twee totaal verschillende perspectieven op werkautonomie. De verschillende interpretaties lieten zien hoe persoonlijk en veelzijdig het begrip autonomie kan zijn. Hierna reflecteerden de deelnemers op autonomie in de werkcontext met stellingen zoals ‘Autonomie bestaat niet, je bent altijd onderdeel van een systeem’, en ‘Hoe meer autonomie, hoe meer verantwoordelijkheid’. Hoewel de meningen verdeeld waren, werd met goede gesprekken een hoop helder over hoe iedereen verschillend kijkt naar autonomie op het werk.
‘’De dilemmakamer sprak mij enorm aan, omdat je werd gedwongen om er direct over na te denken. De dilemma’s waren herkenbaar en het wakkerde het gesprek met elkaar aan.’’
Maurice Raemaekers, deelnemer
Autonome afsluiting
De activiteiten werden afgesloten met een interactieve voorstelling waarin de deelnemers direct invloed konden uitoefenen op de keuzes van acteurs die verschillende situaties op het werk uitbeeldden. Wat zou jij bijvoorbeeld doen als je leidinggevende je op je vrije dag belt met een opdracht die eigenlijk niet kan wachten? En wat kunnen jij, collega’s en een leidinggevende doen als een collega in het team wordt gepest? Bij alle situaties gaan de deelnemers met elkaar in gesprek en moesten zij de acteur ‘aansturen’. Er werd al snel duidelijk wat voor effect een keuze kan hebben. Deze originele aanpak maakte de impact van autonomie op gedrag en samenwerking met collega’s op een speelse en levendige manier inzichtelijk.
Tot slot gingen de deelnemers onder het genot van een hapje en een drankje nog volop met elkaar in gesprek over de inzichten die ze tijdens de dag hadden opgedaan.
‘’Niemand praat eigenlijk over autonomie, maar het is zo belangrijk! Na vandaag zou ik eigenlijk wel wat meer autonomie willen nemen in mijn werk wat betreft bewegen. Beweegmeetings in plaats van stil zitten bijvoorbeeld.‘’
Olga Elisseeva, deelnemer
Kortom: de Dag van de Autonomie bleek een groot succes. Het evenement bood niet alleen waardevolle kennis en inzichten, maar creëerde ook een ruimte voor verbinding en dialoog over autonomie tussen collega’s. Deze dag heeft laten zien hoe belangrijk het is om samen stil te staan bij thema’s zoals autonomie, die niet alleen de werkplek verbeteren, maar ook bijdragen aan persoonlijke groei en werkgeluk.