Je hoort steeds vaker dat er dingen niet goed gaan bij de Rijksoverheid, met grote gevolgen voor burgers en de Rijksdienst. Het blijkt lastig om aan de bel te trekken als er iets misgaat op de afdeling, of als medewerkers signalen oppikken. Want bij wie moet je zijn, en wat gebeurt er daarna?
Project Loyale Tegenspraak: ambtenaarsdilemma’s in verhaalvorm
In het project Loyale Tegenspraak onderzoekt het A+O fonds Rijk hoe deze oprechte stem makkelijker geuit en beter gehoord kan worden. Welke dilemma’s ervaren ambtenaren als ze zaken willen aankaarten? Wat beweegt hen om toch op te staan en door te zetten? Wat zijn hun drijfveren? Waar lopen ze tegenaan? We delen de verhalen en beschrijven de dilemma’s die ambtenaren tegenkomen.
In deze aflevering van onze podcast-serie over loyale tegenspraak – ‘Een bak aan ervaring’ – spreken we met Gerard van Pijkeren, 40 jaar lang ambtenaar bij onder andere het Ministerie van VWS. We spreken ook met Peter van Lieshout, die werkte als directeur-generaal bij VWS en Sociale Zaken, lid was van de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid en nu toezichthouder en bestuursadviseur is. Beiden brengen een schat aan ervaring mee – ook als het gaat om loyale tegenspraak.
De ongeschreven codes
In dit gesprek benoemen Gerard en Peter verschillende voorbeelden vanuit hun eigen praktijk als ambtenaar. Wordt tegenspraak daarin geduld?
Peter: “Om het in de vorm van een anekdote te vertellen: ik kwam in 2000 bij VWS en ik kwam ‘van buiten’. Dat was op zich niet zo gebruikelijk; de meeste mensen stromen door, maar ik was iemand die van buiten kwam, op verzoek van de minister. In het begin ben je natuurlijk aan het zoeken: Hoe pak ik die rol op en in wat voor organisatie ben ik eigenlijk terecht gekomen? Wat zijn nu de ongeschreven codes?
En ik weet nog dat vrienden me af en toe vroegen: ‘Hoe is het nou om ambtenaar te zijn en wat kom je tegen?’ Na een paar maanden begon ik iedereen het verhaal te vertellen. Het was een soort merkwaardige ontdekkingstocht voor mij, omdat je eigenlijk te maken had met – in dit geval iets van 1.800 – mensen die op een aantal dossiers waanzinnig veel wisten en heel interessante inzichten hadden, maar waar ook een soort grauwsluier of deken overheen lag, waarbij ze hun interessantste gedachten allemaal vooral voor zich hielden.”
Luister op de website van Loyale Tegenspraak naar de gehele podcast-aflevering.