Het is een spannende tijd om ambtenaar te zijn. Met ambtenaren is het namelijk net als met het motorblok van een auto: als alles zijn gangetje gaat, merk je niet dat ze er zijn. Belastingen worden geïnd, wetten geschreven, inspecties uitgevoerd, wegen onderhouden, gevangenen bewaakt, ziekenhuizen gefinancierd en nog veel meer. Maar in een organisatie waar 125.000 mensen werken, gaat er weleens iets mis. Wanneer er iets in de uitvoering verkeerd gaat, hebben burgers en bedrijven daar direct last van. Een alarmerend krantenbericht of spoeddebat is dan nooit ver weg. Blijkt een probleem structureel van aard te zijn en wordt er wat dieper gegraven? Dan komt uiteindelijk ook de rol van de ambtenaar in beeld. Zie hier de toeslagenaffaire in actie.
Daarom vind ik de vraag om meer transparantie en de aandacht voor een inclusieve werkcultuur binnen de Rijksoverheid goede ontwikkelingen.
Stille revolutie
Mede dankzij de toeslagenaffaire staat de organisatie van de Rijksdienst en de rol van de ambtenaar ter discussie. Zo had bijvoorbeeld ook de Raad van State er een doorwrocht advies over. De voorstellen stapelen zich inmiddels op en de vraag om transparantie over wat ambtenaren doen wordt groter. Zo voltrekt zich per 1 juli een stille revolutie. Vanaf dan kan iedereen lezen welke adviezen, overwegingen en opties aan een minister of staatssecretaris worden voorgelegd voorafgaand aan een belangrijk besluit. Dat zal best even wennen zijn, maar persoonlijk vind ik het een goede ontwikkeling.
We hebben in Nederland deskundige ambtenaren voor wie we ons niet hoeven te schamen. Ook zonder openbaarheid moeten zij voor hun adviezen staan. Mijn tip aan nieuwe ambtenaren was altijd al: schrijf een advies op zo’n manier dat je het ook in de buurtapp zou kunnen zetten. Maar het blijft spannend. Want het gaat een keer gebeuren dat de ambtenaar in zijn of haar advies een overweging opneemt die de minister niet wil horen. Ontstaat er dan druk om de nota aan te passen? Ik mag hopen van niet! En wat als een journalist er een geopenbaard advies bij pakt en mede op basis daarvan een smeuïg verhaal schrijft, waarna op social media luidkeels wordt opgeroepen om de adviserende ambtenaar te ontslaan? Dat kan lastige situaties opleveren. In de frontlinie moet je tegen een stootje kunnen, zeker, maar van de werkgever mag je verwachten dat deze voor de mensen staat.
Aandacht voor een inclusieve werkcultuur
Naast meer transparantie moet er hoognodig meer aandacht komen voor een inclusieve werkcultuur. Dat schrijven ook Secretarissen-Generaal in hun traditionele brief aan de formateur. In een inclusieve werkomgeving is ruimte voor ieders inbreng en worden talenten optimaal benut. Alle werknemers komen tot hun recht. Er wordt niet gepest of gediscrimineerd, maar geluisterd naar elkaar en verschillende meningen worden gewaardeerd. Dat is niet alleen belangrijk met het oog op fatsoen of redelijkheid, maar ook omdat de prestaties van organisaties bewezen beter zijn als er sprake is van een inclusieve werkcultuur. Inclusiviteit op de werkvloer is geen verheven beleidsding. Het gaat daarentegen juist om hele praktische zaken. Is er volwaardige plek in de organisatie voor iemand met een handicap? Houden we rekening met verschillende overtuigingen, culturen en achtergronden van mensen? En durven we het te zeggen als er iets niet goed gaat binnen de organisatie? Een inclusieve werkcultuur gaat alle onderdelen van rijksdiensten aan en elke rijksambtenaar draagt er verantwoordelijkheid voor.
Vernieuwende activiteiten stimuleren
Het A+O fonds Rijk volgt deze ontwikkelingen op de voet. Door vernieuwende activiteiten te stimuleren, dragen we graag bij aan het verbeteren van de arbeidsmarkt binnen de Rijksoverheid. In het fonds trekken we als werknemers en werkgevers samen op om rijksambtenaren en hun organisatieonderdelen te steunen in hun opleiding en ontwikkeling. De projecten die het fonds initieert en subsidieert, bieden experimenteerruimte. Met innovatieve ideeën kan worden uitgeprobeerd wat werkt en niet. Dat helpt enorm in het proces van vallen en opstaan dat de hiervoor geschetste veranderingen per definitie karakteriseert. Een goed voorbeeld is het project Loyale Tegenspraak. Ik vestig daar graag de aandacht op.
En tot slot wil ik een oproep doen aan alle rijksambtenaren: benieuwd wat het A+O fonds Rijk jou op deze en andere terreinen te bieden heeft? Neem eens een kijkje op de mooie site!
Vries Kool
Bestuurslid A+O fonds Rijk
Hoofd afdeling Personeelsbeleid Rijk, ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijkrelaties