De toeslagenaffaire heeft de overheid wakker geschud en laten beseffen dat de normalisering van de ambtenarenpositie moet worden aangevuld met een nieuwe, normatieve infrastructuur die het recht op ambtelijk vakmanschap binnen de Nederlandse overheid duurzaam kan borgen. Wat is nodig om de positie en het vakmanschap van de ambtenaar te versterken? En wat is hierbij het nut en noodzaak van een ambtelijke (gedrags)code? Om antwoord te geven op deze vragen is Stichting Beroepseer in opdracht van het A+O fonds Rijk gestart met een onderzoek naar het recht op ambtelijk vakmanschap.
Normalisering rechtspositie ambtenaren
In 2010 werd het initiatief genomen om de rechtspositie van de ambtenaar te normaliseren, oftewel deze gelijk te trekken met werknemers in het bedrijfsleven. De toenmalige minister Ronald Plassterk beloofde de Tweede Kamer dat er een ambtelijk statuut zou komen, die de positieve kernwaarden en gedragsnormen voor ‘goed ambtenaarschap’ zou vastleggen. Daar is toen weinig van terecht gekomen. Tien jaar later adviseerde de Raad van State opnieuw om een ambtelijke code in te voeren, omdat er onduidelijkheden bestaan over ambtelijke standaarden.
Het ontbreken van een ambtelijke code met duidelijke plichten en rechten, en het ontbreken van daarmee samenhangende programma’s en opleidingen betekent dat de ambtenaar in de praktijk geen duidelijke normatieve identiteit heeft. Hij ziet zich daardoor te snel als een ‘normale’ werknemer die vooral aan kwantitatieve targets moet voldoen; als uitvoerder die ‘gewoon’ de wet moet uitvoeren; en als loyale politieke medewerker die de minister afschermt. Het collectieve normatieve kompas is dus onderontwikkeld.
Onderzoek ‘Het recht op ambtelijk vakmanschap’
Tijdens het onderzoek ‘Het recht op ambtelijk vakmanschap’ wordt aan de hand van literatuuronderzoek, gastbijdragen van deskundigen uit wetenschap en praktijk, interviews met deskundigen uit wetenschap en praktijk, focusgroepen met ambtenaren (kwalitatief onderzoek) en een vragenlijstonderzoek (kwantitatief onderzoek) onderzocht hoe de positie en het vakmanschap van ambtenaren duurzaam kan worden versterkt. Ook bevat het onderzoek advies over hoe de nieuwe infrastructuur kan worden gerealiseerd binnen publieke organisaties. Dat is nodig om werk te maken van het herstel van het gezag van en vertrouwen in de overheid. De bevindingen en concrete en praktische oplossingen worden gebundeld in een aantrekkelijk vormgegeven boek. De looptijd van het onderzoek is 12 maanden.
Meer weten?
Lees meer over het onderzoek Het recht op ambtelijk vakmanschap’.